Blokzincir Teknolojisi

 

Blokzincir teknolojisi, Nakamoto’nun tanımına göre, işlemlerin gerçekleştirildiği ağ üzerinde yer alan her kullanıcının yapmış olduğu işlemlerin ve işlemlerin bilgilerinin kayıt altında olduğu ve paylaşıldığı dağıtılmış bir veri tabanıdır (Nakamoto, 2018).

Blok zincirler, dağıtılmış bir şekilde (yani merkezi bir depo olmadan) ve genellikle merkezi bir otorite (yani bir banka, şirket veya hükümet) olmadan uygulanan, kurcalamaya açık ve kurcalamaya dayanıklı dijital defterlerdir. Temel seviyelerinde, bir kullanıcı topluluğunun, o topluluk içindeki paylaşılan bir defterde işlemleri kaydetmesini sağlarlar, öyle ki blok zinciri ağında gerçekleşen bir işlem yayınlandıktan değiştirilemez (Yaga vd, 2019).

Blokzincir altyapısı yalnızca sanal para transferleri için değil, aynı zamanda fiziksel olarak veya dijital ortamda sahip olunan varlıkların takibinde ve bu varlıklar üzerinde gerçekleştirilebilen işlemlerin takip edilmesinde de kullanılabilmektedir (Kırbaş, 2018).

Blokzincir teknolojisinde güven faktörü önemlidir. Blokzincir teknolojisinden önce, gerçekleştirilen finansal işlemler, genellikle güvenilir bir aracı kurum vasıtası ile gerçekleştiriliyordu. Blokzincir sisteminde yer alan dört temel özellik ise, bu güveni aracı kurumlar olmadan kullanıcılara verebilmektedir.

• Defter: İşlemlerin kayıt altında tutulduğu ve dijital ortamda saklanan platform,
• Güvenli: Sistem, kriptoloji yöntemi ile şifrelidir ve defterde kayıtlı olan verilerin tahrif edilmediğini ve verilerin doğrulanabilir olmasını sağlar,
• Paylaşıma Açık: İşlemlerin kaydının tutulduğu defterler, kullanıcılara açıktır. Bu da ağda yer alan kullanıcılara şeffaflık sağlar,
• Dağıtılmış Sistem: Kötü niyetli kişilere karşı alınmış bir önlemdir. Sistemdeki işlem anlamına gelen düğümlerin sayısı arttırılarak, Blokzincir içerisindeki fikir birliği protokolünü sağlar (Yaga vd, 2019).

Blokzincir sisteminde her bir işlem zinciri ifade eder ve birleşen bu zincirler, Blokzincir sistemini oluşturur. Blokzincir sisteminde, bir işlemin geçtiği aşamalar ise aşağıda gösterilmiştir (Dai, vd. 2017):

 

A kişisi B Kişisine Para Göndermek İstiyor.

İşlem Blok İçerisine Kayıt Ediliyor.

 

Kayıt Edilen Blok, Sistemdeki Her Cihaz İçin Yayınlanıyor

     

Ağdaki Diğer Cihazlar İşlemin Doğruluğunu Onaylar.

     

Onaylanan Blok, Zincire Eklenir. Silinmesi Mümkün Olmayan Bir Kayıt Oluşturulmuş Olur.

    

Blok, Zincire Eklendikten Sonra A kişisinden B Kişisine Para Gönderimi Gerçekleşir.

 

Blokzincir teknolojisinin sağladığı faydaları ise şu şekilde sıralamak mümkündür (Durğay ve

Karaaslan, 2018):

 

• Yapılan kayıtların sonradan değiştirilememesi ve kayıtlı verilerin çoklu düğümleme sistemi ile doğrulanması nedeniyle güvenlik seviyesi yüksektir,
• Ağ üzerindeki kullanıcıların bilgiye erişmesi kolay ve hızlıdır,
• Ağ üzerindeki bilgiler, merkezi olmayan ve dağınık defter yöntemi ile saklandığından dolayı kötü niyetli işlemlerin fark edilmesi oldukça kolaydır,
• Kullanıcılar sistemde anonim olarak yer alabilmektedirler,
• Sistem üzerinde gerçekleşen işlemlerin tamamı otomatik olarak yapıldığından dolayı,insandan kaynaklanabilecek hatalar oldukça azdır,
• Bir merkezi veya aracı kuruma ihtiyaç olmadığından dolayı işlem gerçekleştirme maliyeti olduka düşüktür,
• Sistemde yer alan kullanıcılar, sistemde gerçekleşen tüm işlemleri görebilmektedir, oldukça şeffaf bir sistemdir,
• Sisteme kayıtlı olan bilgiler, her defasında oy birliği ile kayıt altına alınır. Dolayısı ile verilerin doğruluğu ve verilerin kalitesi oldukça yüksektir.

 

Blokzincir Teknolojisi ve Finans Endüstrisi

 

Blokzincir teknolojisi örneklerine bakıldığında, en popüler ürünün kripto paralar olduğu ve en popüler kripto para biriminin ise Bitcoin olduğu görülmektedir. Günümüzde piyasa değeri 650 milyar Amerikan Dolarının üzerinde olduğu görülen kripto para piyasasında Bitcoin’in piyasa değeri ise 420 milyar Amerikan Dolarının üzerindedir (www.coinmarketcap.com, 2020).

Finans endüstrisinde oldukça önemli bir yeri olan bankacılık sektörü de Blokzincir teknolojisinden etkilenmekte ve yeni iş modelleri oluşturmaktadır. Bankacılık sektörünün Blokzincir teknolojisini kullandığı iş alanları ise şu şekildedir (Arnold, 2017):

• Takas Yönetimi,
• Ödemeler,
• Dijital Kimlik Yönetimi,
• Sendikasyon Kredileri.

 

Finansal uygulamalarda, Blokzincir teknolojisinin kullanımı ise gün geçtikçe popülerleşmektedir. Bankalar ve diğer finansal kuruluşlar, Blokzincir teknolojisini öncelikle para transferleri ve uluslararası ticaret finansman uygulamalarında ve sonrasında da ödeme işlemlerinde, sigorta, takas yönetimi, dijital ortamda kimlik yönetimi gibi pek çok alanda kullanmaya başlamışlardır (Ünsal ve Kocaoğlu, 2018).

Blokzincir teknolojisi, bankacılık sektöründe de birtakım yenilikleri ve fırsatları beraberinde getirmektedir. Accenture (2017), yatırım bankalarının Blokzincir teknolojisi ile birlikte büyük tasarruflar sağlayabileceğini ve bu miktarın 10 milyar Amerikan Doları seviyesinde olabileceğini öngörmektedir.

Geleneksel finans endüstrisinin, gelişen bilgi teknolojileri ile birlikte hayata entegre olan Blokzincir teknolojisi ile birlikte, finans endüstrisinde de yenilikler ve bu yeniliklere bağlı olarak bazı faydalar sağlanmaktadır. Blokzincir teknolojisinin, finans endüstrisine sağladığı faydaları ise şu şekilde sıralamak mümkün (www.academy.binance.com, 2020):

• Güvenlik: Blokzincir, verileri aracılara emanet etmeden direkt olarak kullanıcılar ile buluşturur,
• Şeffaflık: Tüm ağ katılımcıları ile paylaşılan tek bir doğru bilgi paylaşılır ve ortak süreçler standart hale getirilir,
• Güven: Şeffaf olarak kayıt altına alınan defterlerin, farklı taraflarla iş birliği yapmasını daha kolay hale getirir,
• Programlanabilirlik: Akıllı kontratlar oluşturulabilir ve iş süreçleri otomatikleştirebilmektedir,
• Gizlilik: Sistem kullanıcıları, yalnızca tercih ettikleri verileri birbirleri ile paylaşabilir.
• Performans: Sistem üzerinde yer alan ağlar, maksimum düzeyde işlem yaparken bir diğer taraftan ise farklı zincirler üzerinden de birlikte çalışmayı destekleyerek birbiri ile bağlantılı Blokzincir ağı yaratabilmektedir.

Takas Yönetimi

Finansal piyasalarda, menkul kıymetlerin alım satım işlemlerinin el değiştirmesi geleneksel finansal yapıda yapıldığı zaman, güvenilir bir aracı kurum vasıtası ile gerçekleştirilmektedir. Türkiye’de de bu işlemi Takasbank üstlenmektedir.

Gelişen bilgi teknolojileri neticesinde oluşan Blokzincir teknolojisi ile işlemler fiziksel ortamdan, dijital ortama doğru geçiş sürecindedir. Takasbank (2019) yaptığı açıklamada, blockzincir teknolojisi altyapısı ile altın takas işlemlerini gerçekleştirmeye başlamıştır. Zaman kısıtı olmaksızın, altın transferlerinin direkt olarak kişiden kişiye aktarılabilmesi, Blokzincir teknolojisi altyapısı ile hayata geçirilmiştir.

Ödemeler

Blokzincir teknolojisi altyapısı kullanılarak fiziksel ortamdan dijitale doğru taşınma evresinde olan bir diğer konu ise ödemeler konusudur. Kişilerin ve kurumların, zaman ve mekân kısıtlarından kurtularak, diledikleri zaman ödeme emirlerini veya işlemlerini dijital platformlarda gerçekleştirebilmektedirler.

Blokzincir teknolojisi tabanlı ödeme sistemlerinde, yapılan işlemler dağıtılmış defterlerde kayıtlı olup, ağda kayıtlı olan tüm üyeler arasında, işlemle ilgili iletişim ve finansal işlemlerin ağdaki tüm katılımcılarda eş zamanlı gerçekleşmesinden dolayı, SWIFT sistemine göre bekleme süresi oldukça düşüktür ve yüksek komisyonlar olmamaktadır, bu da kullanıcılara maliyet avantajı sağlamaktadır. Öte yandan, geleneksel anlayışta var olan ve ancak mesai saatleri içerisinde gerçekleştirilebilen işlemler, Blokzincir teknolojisinde yoktur. Çevrimiçi bir ortam üzerinden faaliyetlerini sürdüren Blokzincir teknolojisi, SWIFT ödeme sistemine göre pek çok avantaj sunmaktadır (Qiu, 2019).

 

Dijital Kimlik Yönetimi

Dijital kimlik yönetimi, en temel Blokzincir teknolojisi ürünü olmasının yanında, Blokzincir teknolojisi ile üretilen diğer uygulamalar için de hizmet erişimi kolaylaştırıcı bir unsurdur (Killmeyer., vd., 2017).

Blokzincir altyapısı ile dijitale geçiş süreci dünyada hızlanırken, Estonya’da Blokzincir teknolojisinden faydalanılarak oluşturulan dijital kimlik hayata geçirilmiştir. Estonya’nın yanında, Birleşik Devletler, İsviçre, Hollanda ve Lüksemburg gibi ülkeler başta olmak üzere birçok ülke, Blokzincir altyapısını kullanarak dijital kimlik oluşturmak için pilot çalışmalar gerçekleştirmektedir (Karahan ve Tüfekçi, 2020).

 

Sendikasyon Kredileri

Blokzincir teknolojisi ile dijital ortamda gerçekleştirebilecek olan finansal işlemler, fiziksel ortamda gerçekleştirilen ve geleneksel anlayışa sahip olan yapılarda gerçekleşen işlemlere göre hem daha az maliyetli hem de daha hızlı işlemler gerçekleştirebilmektedir. Maliyet azaltıcı olması ve daha pratik ve çabuk olması gibi avantajları, kullanıcıların hizmetine sunar.

Geleneksel finansal sistemde, Birleşik Devletlerdeki bir şirket, sendikasyon kredisi ile para topladığında, işlemin bankalar tarafından karşılanması, fiziksel ortamda gerçekleştirilmesi gereken bürokratik işlemlerden dolayı yaklaşık olarak 19 gün sürmektedir. Blokzincir teknolojisi altyapısı kullanılarak yapılacak olan bu işlemlerin ise çok daha kısa sürede gerçekleşebilmesi için, iş sürecinde değişikliklerin sağlanmasına aracı olacaktır (Arnold, M. 2018).

 

SONUÇ

 

Geçmişten günümüze kadar süreçte, teknolojik gelişmeler her zaman insanların ve insanların etkileşimde bulunduğu her varlığın yaşam döngüsüne etkide bulunmuştur. Hayatı kolaylaştırmayı amaçlayan bu teknolojik gelişmeler, finans endüstrisine de birtakım yenilikler getirmiş ve yeni iletişim ve iş kanalları oluşmasını sağlamıştır.

Blokzincir teknolojisi, günümüzde dijitalleşen dünyada yeni iş modelleri ortaya çıkartmış ve geleneksel yapıdaki iş modellerinin yarattığı maliyetleri minimum düzeye çekme konusunda önemli avantajlara sahiptir. Bu teknoloji sayesinde, birçok işlem dijital platformlar üzerine taşınmıştır. Blokzincir teknolojisinin sağladığı önemli avantajlardan biri olan, mesai saatlerinin de dışına çıkılabilmesi ve istenildiği vakitte işlem yapılabilmesi, finans endüstrisinde gerçekleşen işlemlerin hacimlerini artmasını sağlamış ve şirketlerin daha kısa sürede daha fazla işlemler gerçekleştirerek faaliyetlerini sürdürmelerine olanak tanımıştır.

Geleneksel anlayışa sahip olan finansal kurum ve kuruluşların, Blokzincir teknolojisi altyapısını kullanarak maliyetlerini azaltması ve kârlılıklarını arttırması ise firmalar açısından oldukça önemli bir fırsattır. Öte yandan, piyasada daha rekabetçi olabilmek ve bu tür teknolojik gelişmelerin mevcut düzen üzerindeki yıkıcı etkisinden en az etkilenip, yeni oluşacak olan düzende pasta payından daha fazla yararlanmak isteyen kurum veya kuruluşların, Blokzincir teknolojisini yakınen takip etmesi ve iş modellerini gelişen teknolojik faaliyetler çerçevesinde ele alması ve yeni iş modelleri oluşturması kendileri açısından önem arz etmektedir.

Dolayısı ile finansal kurumların ve kuruluşların, özellikle bankacılık sektöründe faaliyet gösteren kuruluşların, teknolojik altyapılarını geliştirmeleri ve bu alanda yatırımlarını sürdürmeleri, kendi gelecekleri açısından önemlidir.

 

 

 

KAYNAKÇA

 

1. Accenture                         (2017),                        Banking                         on                                            blockchain, https://www.accenture.com/_acnmedia/accenture/conversion- assets/dotcom/documents/global/pdf/consulting/accenture-banking-on-blockchain.pdf adresinden 17.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
2. Arnold,         M.          (2018),         Five         ways         banks         are         using                       blockchain, https://www.ft.com/content/615b3bd8-97a9-11e7-a652-cde3f882dd7b#comments- anchor adresinden 16.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
3. Dai, J., Wang, Y., & Vasarhelyi, M. A. (2017). Why Blockchain Has the Potential to Serve as a Secure Accounting Information System. The CPA Journal, 2.
4. Durğay, Z., & Karaarslan, E. (2018). Blokzinciri Teknolojisinin E-Devlet Uygulamalarında Kullanımı: Ön İnceleme. Akademik Bilişim Konferansı, Karabük.
5. Karahan Ç. ve Tüfekci A., “Blokzincir teknolojisinin dijital kimlik yönetiminde kullanımı: Bir sistematik haritalama çalışması”, Politeknik Dergisi, 23(2): 483-496, (2020).
6. Kırbaş, İ. (2018). Blokzinciri teknolojisi ve yakın gelecekteki uygulama alanları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(1), 75-82.
7. Killmeyer, J., White, M., & Chew, B. (2017). Will blockchain transform the public sector. Deloitte Center for Government Insights, Deloitte University Press.
8. Nakamoto, S., & Bitcoin, A. (2008). A peer-to-peer electronic cash system. Bitcoin.–URL: https://bitcoin. org/bitcoin. pdf, 4.
9. Qiu, T., Zhang, R., & Gao, Y. (2019). Ripple vs. SWIFT: Transforming Cross Border Remittance Using Blockchain Technology. Procedia computer science, 147, 428-434.
10. Takasbank., Takasbank Blokzincir tabanlı transfer tlatformu, "biga-Dijital Altın" ile hizmete girdi., https://www.takasbank.com.tr/tr/duyurular/duyuru-detay/takasbank- blokzincir-tabanli-transfer-platformu-biga-dijital-altin-ile-hizmete-girdi                                                                                                                                   adresinden 15.12.2020 tarihinde alınmıştır.
11. Ünsal, E., & Kocaoğlu, Ö. (2018). Blok zinciri teknolojisi: Kullanım alanları, açık noktaları ve gelecek beklentileri. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (13), 54-64.
12. www.academy.binance.com, Blockchain teknolojisi bankacılık sektörünü nasıl etkileyecek?, https://academy.binance.com/tr/articles/how-blockchain-technology- will-impact-the-banking-industry adresinden 18.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
13. www.coinmarketcap.com, Global Charts, https://coinmarketcap.com/charts/ adresinden 18.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
14. Yaga, D., Mell, P., Roby, N., & Scarfone, K. (2019). Blockchain technology overview. arXiv preprint arXiv:1906.11078.